Bonus in de beklaagdenbank

Door Suzanne van den Eynden

Geachte Jury,

Net een maand was ik aan de slag in mijn nieuwe baan toen hij toesloeg: de zogeheten vleesetende streptokok, die zich comfortabel in een van mijn lymfeklieren genesteld had. Ondanks mijn pogingen om op de been te blijven – ziekmelden in mijn proeftijd? Over mijn lijk! – legde ik het toch af tegen die rottige bacterie. Eenmaal opgenomen in het ziekenhuis was ik als de dood voor de reactie van mijn hoofdredacteur. Die zou mij er vast uit bonjouren: wie wil nou een werknemer die ziek wordt in haar proeftijd? In plaats daarvan stuurde hij mij een enorme bos bloemen. Dit gebaar motiveerde mij nóg meer om, na twee weken aan het infuus en een operatie, weer hard aan de slag te gaan.
Deze werkgever deed wat hij vanzelfsprekend vond: hij stuurde een zieke werknemer een bloemetje. Maar er zijn bedrijven waar juist het personeel dat een jaar níet ziek is geweest, aan het einde van het jaar een bos bloemen krijgt. Of een bonus. Want gezond zijn, dat is een prestatie, zo redeneren deze bedrijven. En prestaties mogen beloond worden. Het is het summum van de maakbare samenleving: je hebt je leven in eigen hand, inclusief je gezondheid. Wat een paradijs zou dat zijn! Want in dat geval was die streptokok gegarandeerd aan mij – groente- en fruitliefhebber, sporter, niet-roker – voorbij gegaan. Helaas bleek mijn gezondheid niet zo maakbaar. Hoe verantwoord ik ook leef, ik werd ziek, zoals dat vrijwel iedere werknemer ooit overkomt, en wat ook voor u, geachte jury, waarschijnlijk geen onbekend verschijnsel is. Nu zal ik niet ontkennen dat een groenterijk bestaan kan bijdragen aan een gezond lichaam, zoals de advocaat van de tegenpartij hoogstwaarschijnlijk naar voren zal brengen. En het idee om een verantwoorde levensstijl te promoten én te subsidiëren, want een maaltijd volgens de schijf-van-vijf is duurder dan een patatje oorlog, kan ik alleen maar toejuichen. Maar dan in de vorm van gratis fruit op het werk. Of korting op een sportabonnement. En niet door te suggereren dat alle ziekten eigen schuld, dikke bult zijn.
Ja maar, betoogt werkgeversorganisatie VNO-NCW, fervent aanhanger van een beloning voor nul-verzuim, je hebt ook mensen die voor iedere verkoudheid thuis blijven. En die moeten worden aangepakt. Als dat gebeurt op een manier die ook de échte zieken straft, waardoor ook zij de – bijvoorbeeld – 2 procent van hun brutojaarsalaris mislopen, is dat jammer maar helaas.
Ook voor de aanpak van nep-zieken is een bonus geheel overbodig. Mocht een werkgever vermoeden dat Jantje inderdaad ieder hoofdpijntje aangrijpt om lekker thuis te blijven, dan heeft hij al een prima wapen in handen: het functioneringsgesprek. Daarin kan hij vragen waarom Jantje liever thuis zit dan op zijn werk. Want vindt u ook niet, geachte jury, dat het wel heel kortzichtig is om te denken dat regelmatig verzuim per definitie komt door gebrek aan werklust! Misschien wordt Jantje wel ziek van de sfeer op kantoor. Of van de sick building waarin hij veertig uur per week vertoeft. Of het rattige gedrag van zijn baas.
Maar nee, het is de werknemer die niet te vertrouwen is, volgens de voorstanders van de bonus. Dus: opvoeden met straf en beloning, net als bij kleine kinderen. Volgens mij graven werkgevers dan hun eigen graf: zieken gaan toch op hun werk zitten, en steken vervolgens de hele afdeling aan. Of ze plakken aan hun buikgriep van twee dagen een weekje vast. Dan is die misgelopen 500 euro nog iets waard geweest.
Zieke werknemers kosten geld, en dat is heel vervelend. Maar wie mensen verantwoordelijk stelt voor iets waar ze in de meeste gevallen niet aan kunnen doen, zou het personeel van vlees en bloed beter kunnen vervangen door robots. Met een “niet goed, geld terug garantie”.

(Carp # 8 - 2008)