Hij was zo’n leuke, gewone man. Drie kinderen, aardige vrouw, keurige baan, mooi huis. Wie had toch ooit kunnen denken dat juist hij het was die zijn vrouw zou bedriegen met een veertien jaar jongere vrouw? Om maar helemaal niet te spreken over de eveneens keurige heer, politieagent nota bene, die zijn buitenechtelijke relatie met de beste vriendin van zijn vrouw drie jaar lang verborgen wist te houden. Vreemdgangers, maar ook fraudeurs, oplichters en zelfs veroorzakers van familiedrama’s: het zijn altijd de ogenschijnlijk zo aardige, nette en vooral gewone mensen die dergelijke delicten plegen. Net zoals het in detectives nooit de onguur ogende zwerver, maar altijd de o zo betrouwbaar uitziende man of vrouw is die de gruwelijke moord blijkt te hebben gepleegd.
Ik moest hieraan denken bij het lezen van de reactie van Ronald Plasterk op de geschrapte forenzentaks. Gelukkig, jubelde Plasterk, hij is van de baan: de maatregel die de gewone man zou treffen die iedere dag keurig met de auto of trein naar zijn werk gaat.
Verschillende groepen in de samenleving zijn om allerlei redenen in het nieuws, positief dan wel negatief. Bijstandsmoeders vanwege hun doorzettingsvermogen of gebrek aan werklust, allochtonen vanwege hun buitengewone integratie of het gebrek eraan, topsporters vanwege hun glorieuze overwinning of jammerlijk falen, directeuren vanwege hun bewonderenswaardige winst of astronomische oplichting, topvrouwen vanwege hun toe- of afnemende aantal, studenten vanwege hun uitblinken of zesjescultuur. Allemaal, kortom, zijn ze op hun eigen manier nieuwswaardig.
Niet de gewone man.
De eigenschap waarmee de gewone man zich onderscheidt, is dat hij juist niets doet wat onderscheidend genoeg is om vermeld te worden. De gewone man zorgt voor voldoende belastinginkomsten voor de bijstand van de moeders, de financiering van de studenten, de sponsoring van topsporters, de carrière van directeuren - maar heeft zelf geen nieuwswaarde. De gewone man is de onzichtbare, stabiele motor die de economie draaiende houdt. Hij is het maaiveld dat de maat aangeeft waarboven anderen uit kunnen steken of onder kunnen vallen. Zijn verdienste zit hem in het gewoon zijn: een nette baan, een keurige relatie, liefst ook nog kinderen, een huis zonder pretenties.
Waar bijstandsmoeders, studenten en chronisch zieken er steevast aan hun haren worden bijgesleept wanneer abominabele bezuinigingsplannen worden gepresenteerd, en goed zijn voor tranentrekkende reportages, is de gewone man niet zo knuffelbaar. Hij opereert in de luwte en leeft gestaag zijn keurige leven. Onopgemerkt, en nooit uitbundig gewaardeerd.
Je zou er als gewone man een complex van krijgen.
En dat geeft te denken. Waarom zijn het toch altijd die mensen waarvan we het niet verwachten die vreemdgaan? Waarom staat het woord ‘oplichter’ zelden op het voorhoofd van de betreffende geschreven? Waarom zijn mensen die ineens buiten de gebaande paden gaan, op het eerste gezicht altijd zo gewoon?
Omdat we geen idee hebben wat er diep in het hart leeft van al die gewone mannen en vrouwen die iedere dag in de file staan of zich in een treincoupé wurmen. Omdat slechts de uitzondering ons verbaast (‘waarom heb jij geen baan/kinderen’) en niet het gewone (‘waarom heb jij eigenlijk kinderen? Oh, omdat je vrouw ze zo graag wilde?’). Omdat alleen degenen onder of boven het maaiveld de krant halen. Omdat de gewone man, laten we eerlijk zijn, zich zelf wel redt.
Daarom was de forenzentaks misschien wel het beste wat de gewone man kon overkomen. Hij had eindelijk de aandacht, van de politiek nota bene! Collectieve verontwaardiging viel hem ten deel. Het was nu eens niet de zelfkant van de samenleving die slachtoffer dreigde te worden van deze bezuinigingsoperatie, maar die doodgewone keurige man, die belemmerd dreigde te worden in zijn gewoonheid. Hij deed ertoe! Leve de forenzentaks als politieke correcte escape voor de gewone man!
Nu zijn er plannen om de misgelopen forenzentaks te verhalen op investeringen in het aan het werk houden van ouderen. Een groep die aan aandacht toch al niet te klagen heeft, en waar beleidsmakers op alle mogelijke terreinen hun hoofd al over breken.
En de gewone man zakt weer weg naar de anonimiteit, waar hij weerloos en met toenemende jaloezie en frustratie moet toezien hoe concurrerende groepen zich koesteren in knuffelreportages en demonstraties op het Malieveld.
Afschaffers van de forenzentaks: u bent gewaarschuwd.
