Blij zijn met geluk van anderen is helaas vaak zo gemakkelijk nog niet
Door Suzanne van den Eynden, gepubliceerd in nrc next op 13 september 2010
Met een stralende glimlach deed mijn vriendin de deur voor me open. ‘Mijn huis is verkocht!’, jubelde ze. Hoe kan dat nou, stamelde ik. ‘Het staat pas drie weken te koop’. ‘Kijk maar op Funda. Verkocht onder voorbehoud! Over zes weken is de overdracht.’ Met alle kracht die ik op dat moment kon opbrengen, perste ik er een ‘goh wat fijn, gefeliciteerd’ uit. Maar van binnen zag ik groen van jaloezie. Mijn huis stond namelijk ook te koop. Al vijf maanden. En mijn vriend en ik waren net in ons nieuwe huis getrokken, waardoor ik opgescheept zat met een dubbele hypotheek. En mijn vriendin had nu na drie weken beet? Niet eerlijk!
Eenmaal thuis vond ik mezelf een kreng. Mijn vriendin was nota bene net haar baan kwijt geraakt. Voor haar was het van veel groter belang om snel te verkopen. Mocht zij daarom nu even wat sneller geluk hebben dan ik?
Maar toch kon ik pas echt enthousiast reageren, toen ook mijn huis een paar maanden later werd verkocht. Eindelijk feliciteerde ik haar oprecht, en kon ik vanuit de grond van mijn hart zeggen hoe blij ik voor haar was.
Van alle sociaal wenselijke gedragingen is de oprechte felicitatie wellicht één van de moeilijkste om op te brengen. Niet wanneer het gaat om iets wat je zelf niet ambieert. Van de fonkelnieuwe Lexus die een vriend van me trots kwam showen, werd ik werkelijk niet warm of koud. Voor mij was deze net zo waardevol als de tweedehands Ford van mijn vriend. Ik kon dus oprecht zeggen dat ik blij was voor die vriend met zijn nieuwe bolide.
Maar toon maar eens oprecht enthousiasme voor het aanstaande huwelijk van je vriendin, terwijl jouw relatie net op de klippen is gelopen. Feliciteer die vriend(in) van wie net als bij jou het contract niet is verlengd, en die eerder dan jij een nieuwe baan vindt, maar eens van harte. Of die ex-vriend(in) met het aanstaand ouderschap, terwijl jij zelf dolgraag kinderen (al dan niet met diegene) zou willen hebben. In plaats van blijdschap voor de ander, hoezeer we ook op diegene gesteld zijn, worden we in dergelijke situaties overspoeld door een gevoel van oneerlijkheid: waarom zij wel, en jij niet. Met veel moeite produceren we vervolgens een glimlach, en zeggen we ‘gefeliciteerd’. Want zo hoort het nu eenmaal. En van binnen voelen we ons ellendig.
Terwijl we zonder uitzondering zélf niets anders dan van harte gefeliciteerd willen worden wanneer ons een succesje ten deel valt. Een zure opmerking kan ons danig uit evenwicht brengen. Toen ik na een van mijn eerste publicaties in een toonaangevend dagblad, via-via vernam dat een kennis zich naar aanleiding hiervan laatdunkend over mij had uitgelaten, voelde dat bijzonder onaangenaam. De oud-collega die openlijk tegen mij haar jaloezie uitte over het feit dat ik een nieuwe baan had gevonden, terwijl zij ook weg wilde, bedierf mijn blije stemming toch wel enigszins. Doe dan in ieder geval alsof je blij voor me bent, dacht ik op dergelijke momenten. Of je het meent, maakt me niet eens uit.
Onze relatie met het sociale smeermiddel van de felicitatie is misschien nog het beste te omschrijven als een haat-liefdeverhouding. Want laten we eerlijk zijn: hoewel we er soms absoluut niet méé kunnen leven, is het idee van een leven zónder de felicitatie voor onze nieuwe banen, trouwplannen en verkochte huizen toch beduidend minder aangenaam. En zoals dat gaat met haat-liefdeverhoudingen, zullen we een manier moeten vinden om de omgang ermee zo aangenaam mogelijk te maken – ook in de moeilijkste situaties.
En dat is mogelijk. Want niets weerhoudt ons ervan om de sociale vergelijking die plaatsvindt wanneer iemand anders een door jezelf gewenst succes bereikt, om te buigen in ons voordeel. Namelijk door te zoeken naar datgene in die ander wat je helemaal niet benijdt. Want geen succes zo groot of er staat een minpuntje tegenover. En ook als we even snel denken aan de slechte relatie, de miserabele baan of de slecht uitgevallen verbouwing van degene die nu zo fortuinlijk lijkt, zijn we nog steeds uitstekend in staat om diegene van harte met zijn succes te feliciteren. Dan is diegene blij, hebben we zelf een nobel gevoel, en kunnen we zelf ook in de toekomst op een loftuiting rekenen.
